Sözlük

0-9

A

Akropolis

Eski Yunan şehirlerinin en yüksek noktasında yer alan, idari, askeri ve dini merkezlerin yer aldığı, savunmaya yönelik stratejik bölge.

Ayazma

Kelime kökeni “Hagia” (kutsal) (türkçe okunuşu “aya”) ve “ma” (su) kelimelerinden gelir ve kutsal su olarak karşılık kazanır. Şifalı/kutsal olduğuna inanılan tatlı su kaynaklarını (kaynak, pınar, kuyu vb.) ifade eder. Bu su kaynaklarını içine alan kileseler inşa edildiği gibi ayrı yapılar halinde de ayazmalara rastlanır.

B

Bazilika

Yan geçitleri bulunan (yan nef), ortadaki yüksek, yanlardakiler daha alçak olmak üzere iki sıra sütunla üç salona ayrılan, çatılı ve kubbesiz kilise.

C-Ç

D

Dersaadet (در سعادت)

Farsça – Arapça. Saadet kapısı. Eski İstanbul’un (Fatih içlesi) eski isimlerinden biri.

Direy

Fauna. Hayvan topluluğu.

Drene

Toprakta bitkilerin yetişmesinde olumsuz etkisi olan zararlı fazla akışkanın (suların) akıtılması, tahliye edilmesi, drenaj kanalları ile kontrollü ve hızlı bir şekilde uzaklaştırılması.

E

Ekoloji

Doğa bilimi. Ekosistemse canlı ve cansız çevrenin tamamını kapsayan, canlıların birbirleri ve çevreleriyle olan ilişkilerini inceleyen bilim dalı.

F

Fitocoğrafya (Phyto-geography)

Bitkilerin coğrafi dağılımını inceleyen bilim dalı.

Fitokimya (Phyto-chemistry)

Bitki kimyası. Bitki organizmasında gerçekleşen biokimyasal olayları konu alan bilim dalı.

Fizyoloji (Physiology)

Canlıların sistemlerini ve fonksiyonlarının işleyişini (hücre, doku, organların görevi, bu görevlerin nasıl yerine getirildikleri vb.) inceleyen bilim dalı.

G-Ğ

Garig

Frigana olarak da adlandırılır. Akdeniz ve Ege bölgesinin kıyı kesimlerinde makilerin tahrip edildiği alanlarda yoğunluk kazanan, çok kısa boylu (genellikle diz boyunu geçmez) dikenli çalılardan oluşan bitki topluluklarını ifade eder. Ek olarak, Akdeniz iklimin hakim olduğu ancak toprak koşullarının elverişsiz, eğimin fazla ve yağışların daha az olduğu bölgelerde de rastlanır. Bu bitkilerin tohumları rüzgarla kolayca taşındığı için kolaylıkla yayılırlar. Bu bitki topluluklarının başlıcaları abdestbozan otu (Pimpinella saxisfrage, Poterium spinosum), laden (Cistus salviifolius, Cistus creticus), nane (Mentha pulegium, Mentha suaveolens, Mentha spicata), funda (Erica manipuliflora Salisb.), ada çayı (Salvia tomentosa), keçiboğan (Calicotome villosa), dalak otu (Teucrium chamaedrys), sütleğen otu (Euphorbia helioscopia), çalba (veya şalba, sığır kuyruğu) otu (philomis armeniaca) ve yasemin (Jasminum officinale L.)dir.

H

Hagia (Αγιά – Aya)

Yunanca; Kutsal.

Hidrolojik Bilanço

Belirli bir zaman içerisinde sisteme giren (pozitif miktarlar, I = Sisteme giren akım miktarı, m3/yıl) ve sistemden ayrılan (negatif miktarlar, Q = Sistemden ayrılan akım miktarı, m3/yıl) tüm akımları (yüzey suyu, yeraltı suyu vb.) ve sistemde depolanan su miktarını (dS/dt = Belirli bir zamanda depodaki su miktarındaki değişim, m3/yıl) ifade eder. Bilanço analizi kütlenin korunumu prensibine dayanır; I – Q = dS/dt

Homo Viator

Latince; Yürüyen insan.

I-İ

İkon / İkona

Ortodoks Hıristiyanlığında İsa, Meryem Ana ve diğer Hıristiyan ermişlerinin geleneksel olarak tahta üzerine yapılmış resim ve küçük heykellerine verilen ad. Bu eserler kutsal kabul edilmektedirler.

J

K

Kıta Sahanlığı (Şelf)

Deniz kıyısında 200 m derinliğe kadar olan ve su altında kalmış sahalara verilen isim. Kıta sahanlığı. Şelf.

Korugan

Savaşlarda yaygın olarak kullanılan, ateş etmeye olanak verecek şekilde hazırlanan, betondan yapılmış ve mevzilerden oluşan tahkimat çeşididir.

L

M

Morfoloji

Canlıların yapı ve biçimini inceleyen ve özel fiziksel özelliklerini araştıran bilim dalı.

N

O-Ö

Otağ

Padişahlar, beyler, hakanlar tarafından kullanılan (renklerine göre mertebe belirten) büyük, gösterişli çadır. Otağlar azamet ve hakimiyet göstergesi olarak da kullanılmaktadır.

Otoliz

Hamura un/su dışında herhangi bir ilavenin olmadığı, besinin tüketildiği, mantar ve bakteriler tarafından besinin tüketildiği dinlendirme ve hamurun kabarma süresi.

P

Pavyon

1. Bir kurum veya kuruluşun belirli bir alan (bahçe) içinde ayrı ayrı yerlerde bulunan yapılarından her biri.
2. Fuar alanı içerisindeki bağımsız sergileme yeri.

Popülasyon

Bellirli bir bölgede ve zaman diliminde yaşayan ve aralarında gen alış verişi olan bireyler topluluğu.

Q

R

Ruşeym

Ruşeym (Buğday ruşeymi), buğday tanesinin alt kısmında bulunan embriyodur ve buğdayın 1 tonundan sadece 1 kilogram rüşeym elde edilebilmektedir.

S-Ş

Sito-genetik (Cyto-genetics)

Fenotiplerle kromozomal anormalilerini eşleştiren bilim dalı.

T

Trafik Kazası

Karayolu üzerinde hareket halinde olan bir veya birden fazla aracın karıştığı ölüm, yaralanma ve/veya zararla sonuçlanmış olan olaydır (Karayolları Trafik Yönetmeliği).

U-Ü

V

velespit

Velosipet. Fransızca Vélocipède. İngilizce velocipede.

Velosipet

1 veya daha fazla tekerlekli, insan gücüyle çalışan araç. Bisikletin icat edildiği dönemlerde bisiklete verilen isim.

Vejetasyon Dönemi

Belirli bir bölgeye adapte olmuş bitkilerin normal gelişiminin gerçekleştiği (tohumunun çimlenmesinden tohum verecek gelişmeyi sağladığı gibi) dönemdir. Bitkilere göre farklılıklar oluşabilir. Vejetasyon süresi ormanlar için günlük ortalama sıcaklığın 8℃ (bazı bölgelerde 10℃)’nin üzerinde olduğu günlerin sayısıdır.

W

X

Y

Yağış Rejimi

Yağışın yıl içindeki dağılışıdır ve istisnai bölgeler dışında (Ekvator) yeryüzünün her yerinde düzensizdir.

Yortu

Dini bayram, şükran/kutlama günü.

Z

Zaptiye Nezareti

Osmanlı döneminde, 1879 yılında kurulan ve iç güvenlikten sorumlu bakanlık.

Zirai Mücadele

Tarım ürünlerinin verim ve kalitesini olumsuz etkileyen zararlı otlar ve hastalıkların ekonomik zarar eşiği altında tutulması amacıyla uygulanan mücadele yöntemleridir. Bu yöntemlerde insan, çevre, gıda güvenliği ve doğal denge etkileri de göz önünde bulundurulmalıdır. İlaçlı/kimyasal mücadele en son başvurulması gereken yöntemlerdendir ve belirlenmiş kurallara uygun şekilde uygulanması zorunludur.