2005 yılından bu yana sıklığı değişse ve hatta kimi zaman aylar ölçeğinde uzun aralıklar söz konusu olsa da öyle ya da böyle bir şekilde bir şeyleri yazıya aktarmaktan ve paylaşmaktan memnuniyet duymaktayım. Blog tutmak, bu vesileyle benim için dijital ortamın sunduğu en şahane imkanlardan biri olmuştur. Bu süreç içerisinde elbette farklı değişimler de yaşandı. Yeni edinilen bilgiler, yeni teknolojiler derken hedeflerde de yıllar nezdinde karşılaştırma yapıldığında belirgin farklılıklar ortaya çıktı. Yazılarda mümkün olduğu kadar akademik bir çerçeve oluşturmak gibi bir gayretim mevcut. Bu vesileyle yapılabilecekler konusunda araştırmalarıma hala devam ediyorum.

Bibliyografya ise yazılarda standartlaşmasını amaçladığım bir ekleme olacak. Blog tutmanın rahatlığı ve kişiselliği elbette cazip. Ancak bu sitede olduğu gibi deneyimi etkileyecek ve imkanlar dahilinde çözüm önerileri haline gelebilecek söylemlerin daha destekli ve tutarlı olması gerektiği kanısındayım. Bu nedenle de okuma ve derleme aşamasında pek çok kaynağa ve akademik araştırmaya göz gezdiriyorum. Bu amaçla bibliyografya konusuna da değinmek istedim. Evet, bu yazıda bibliyografyanın ne olduğu ve ne amaçla kullanıldığı başlıklarına dair bir kaç bilgi paylaşacağım. Öncesinde bibliyografya konusuyla ilişkili olan ve ceaksan.com‘da yayınladığım Zotero Nedir? başlıklı yazıma göz atabilirsiniz. Ancak bu sitede olduğu gibi deneyimi etkileyecek ve imkanlar dahilinde çözüm önerileri haline gelebilecek söylemlerin daha destekli ve tutarlı olması gerektiği kanısındayım. Bu nedenle de okuma ve derleme aşamasında pek çok kaynağa ve akademik araştırmaya göz gezdiriyorum. Bu amaçla bibliyografya konusuna da değinmek istedim. Evet, bu yazıda bibliyografyanın ne olduğu ve ne amaçla kullanıldığı başlıklarına dair bir kaç bilgi paylaşacağım. Öncesinde bibliyografya konusuyla ilişkili olan ve ceaksan.com‘da yayınladığım Zotero Nedir? başlıklı yazıma göz atabilirsiniz.

Bibliografia

Bibliyografya Nedir?

Bibliyografya (veya bibliyografi)’nın 15.yy. itibariyle, basma eserlerin kullanımı ve yayılımıyla birlikte belli konulardada yazılmış eserlerin incelenmesi, derlenmesi ve takip edilebilmesi amacıyla ortaya çıktığı düşünülmektedir.

Örneğin, Kâtip Çelebi tarafından 17. yüzyılda kaleme alınan Keşfü’z-Zunûn 15.000 civarında kitap hakkında bilgi içermektedir. 1995 yılından günümüze Türkiye Makaleler Bibliyografyası ile 1923 – 1999 yıllarını kapsayan Cumhuriyet Dönemi Makaleler Bibliyografyası da yakın dönem örnekler olarak gösterilebilirler.

Kelime anlamı olarak kitaplar hakkında yazı yazmak şeklinde özetlenebilir. Bibliographia (Yunanca: βιβλιογραφία) Yunanca βιβλίον (biblion / kitap) ve γραφία (graphia / yazmak) kelimelerinden bir araya getirilmesiyle ortaya çıkmış ve bilimsel bir zemin oluşturmuştur. İşlev olarak araştırılan ve/ya kaleme alınan bir eser ile ilgili olarak yazılmış tüm yayınları kapsamaktadır ve iki amaç çerçevesinde değerlendirilir;

• Belli konu(lar)daki yayınların listesinin oluşturulması,
• Yayınların nasıl yapılacağı ve sınıflandırılacağının belirlenmesi.

Bibliyografya bu amaçlar çerçevesinde ihtiyaçlara yönelik olarak oluşturulmuş pek çok farklı türe sahiptir. Hatta, yayın sıklığı ve yoğunluğu nedeniyle son yıllarda bibliyografyaların bibliyografyasının da hazırlanması söz konusu olmuştur.

Bibliyografyanın Türleri

Kitap bilimi anlamında kütüphanecilikle de etkileşim halinde olan bibliyografya yapılış biçimlerine, amaçlarına ve tertiplerine göre farklılaşmaktadır. Ortaya çıkan farklılıklar zaman, içerik, ele alış türü olarak kategorize edilebilir. Ortaya çıkan türleri ana başlıklar ve alt başlıklar halinde sıraladığımızda 4 ana tür aldında 12 alt tür ile karşılaşırız.

1. Mahiyetleri (Nitelik) Açısından

   1. Basit Bibliyografyalar

      İlgili eserlerin sadece belirli kriterlere göre künyelerini verir.

   2. Tahlili Bibliyografyalar

      Eserlerin künyelerine ek olarak muhteviyatları hakkında biraz daha detay barındırır.

   3. Tenkidi Bibliyografyalar

      Bu türlerde eserlerin içerikleri ve tertipleri değerlendirilir.

2. Zaman Açısından

   1. Tamamlanmış Bibliyografyalar

      Bu bibliyografya türünde belirli tarihler arasında ya da belli bir tarihe kadar yayınlanmış olan eserleriden oluşur.

   2. Periyodik Bibliyografyalar

      Belirli konularda yayınlanmış periyodik eserleri ele alır.

3. Tertip Edilişleri Açısından

   1. Alfabetik Bibliyografyalar

      Eserleri yazanı belli ise yazar isimlerine, değil ise kitap ismine göre ele alır.

   2. Sistematik Bibliyografyalar

      Eserler ana konularına göre listelenir.

   3. Kronolojik Bibliyografyalar

      Eserlerin yayınlanış tarihi ele alınır. Yayın tarihi belirsiz olan eserler ilişkili oldukları tarihe göre sıralanır.

4. Şümulleri (Kapsam) Açısından Bibliyografyalar

   1. Milli Bibliyografyalar

      Belli bir ülke/millet/dil nezdinde yayınlanmış eserleri ele alır.

   2. Milletlerarası Bibliyografyalar

      Millet/dil bağımsız olarak yayınlanan eserleri ele alanır.

   3. Genel Bibliyografyalar

      Bütün konulardaki eserleri kapsar.

   4. Özel Bibliyografyalar (veya İhtisas Bibliyografyaları)

      Tek bir konuda ya da birbiriyle ilişkili olan konularda yayınlanan eserleri barındıran bibliyografya türüdür ve kendi içerisinde de şahıs ve yer bibliyografları olarak ikiye ayrılır. Şahıs bibliyografları, bir ya da birkaç kişiye ait eserleri ele alır. Yer bibliyografları ise eserde ele alınan bir yer ile ilgili kültürel, coğrafi, yaşayış ve benzeri konuları barındırır.

Özetlemeye çalıştığım bibliyografyaya dair şimdiye kadar yayınladığım yazılar nezdinde uygun bir standart (American Psychological Association 6th edition (Turkish) şu an için en uygunu gibi görünüyor) üzerinden genel bir düzenlemeye gideceğim. Bu vesile ile e-bülten aboneliği yaparak gelişmelerden haberdar olabilirsiniz. Diğer yandan Kitaplık sayfasından elimdeki güncel kitap listesine ve aradığım kitaplara ulaşabilirsiniz.

Kaynakça ^nedir?

1. Ceyhun Enki Aksan, Zotero Nedir?
2. Türkiye Makaleler Bibliyografyası
3. DergiPark Akademik, Dipnot ve Kaynakça Kılavuzu
4. Chicago-Style Citation Quick Guide
5. Wikipedia, Keşfü’z-Zunûn
6. Türker Acaroğlu, Bibliyografya Nedir?, Türk Kütüphaneciliği Dergisi, Cilt 10, Sayı 3-4 (1961), s.135-140
7. Bibliyografya Örnekleri ve Dipnot Gösterimi