Antalya’da bulunan ören yerlerinden biri olan Xanthos, Fethiye-Kaş karayolu üzerinde yer alan Kınık Beldesinde yer almakta. Fethiye’ye 45-46 km. mesafedeki antik şehir, Eşen Çayı (Xanthos Nehri) kenarındaki tepeler üzerine kurulmuş Likya ve Roma akropolleri ile ziyaretçilerini karşılamakta. Döneminin idari merkezi olarak nitelendirilen Xanthos (Likya dilinde ARNNA)’a dair bir çok anlatı mevcuttur.
…Evlerimizi mezar yaptık
Mezarlarımızı ev.
Yıkıldı evlerimiz.
Yağmalandı mezarlarımız
Dağların doruğuna çıktık
Toprağın altına girdik
Suların altında kaldık
Gelip buldular bizi.
Yakıp yıktılar
Yağmaladılar bizi.
Biz ki analarımızın, kadınlarımızın
Ve ölülerimizin uğruna; biz ki onurumuz ve özgürlüğümüz uğruna, toplu ölümleri yeğleyen bu toprağın insanları.
Bir ateş bıraktık geride…
Homeros anlatılarında, Sarpedon yönetimindeki Xanthosluların Troya savaşlarına katıldıklarına sıklıkla denk gelinmektedir. Ancak, kazılarda elde edilen buluntular şehrin iskanı hakkında MÖ 8.yy. öncesine dair bilgi vermemektedir. Aşağıda, Xanthos Kitabesi (Xanthos kazılarında bulunuş M.Ö.. 4.yy. ait bir kalıntı)’nden bir alıntı yer almaktadır.
Şehir, MÖ 545-546 yıllarında Pers kumandanı Harpagos tarafından kuşatılır. Xanthoslular, kahramanca mücadelelerine rağmen çaresiz duruma düştüklerinde eşlerini ve çocuklarını öldürüp şehri ateşe vererek insansız ve harap bir şehri gerilerinde bırakırlar. Yine MÖ 475-450 yıllarında Xanthos yangın felaketi ile karşılaşır. MÖ 334 yılında Büyük İskender ve İskender’in ölümünün ardından MÖ 309’da Mısır handanı Ptolemaios’ların ve ardından Suriye Kralı III. Antiokhos’un egemenliği altında kalmıştır. MÖ 43 yılında Romalı Brutus tarafından yerle bir edilen, ardından İmparator Marcus Antonius tarafından tekrar imar gören, MS 1.yy.da İmparator Vespasianus adına tak da dahil olmak üzere günümüze kadar kalan Roma yapılarının bir çoğu da bu dönemde kente dahil edilmiştir.
Doğu Roma egemenliği süresince psikoposluk merkezi olan antik kent, MS 7.yy. sonrası Arap akınları nedeniyle önemini yitirmeye başlamıştır. 1938 yılında Charles Fellows‘un kent kalıntılarını keşfedip bazı kalıntıları Londra’ya taşımasına kadar Kınık’ta gözlerden uzak bir şekilde yer almaktadır. Keşif ve kentin tarih içerisindeki önemi ile birlikte günümüzde Antalya’nın önemli ve ilgi çeken ören yerlerinden biri haline gelmiştir.
Her iki akropolde de değişik örgü sistemlerinin görüldüğü sur duvarlarla çevrili Xanthos, giriş kısmında yer alan harita ve bilgilendirmelerde de görüldüğü üzere oldukça geniş bir alana yayılmıştır. Alana müze kart ile ücretsiz bir şekilde giriş yapabileceğiniz Xanthos, Kınık merkezden bir kaç dakikalık bir mesafede, tepe üzerinde yer almaktadır.
Biraz da kültürel öneminden bahsetmek uygun olacaktır.
UNESCO ve Xanthos
1988 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alınan antik kent 484. sırada yer alıyor. Akdeniz Bölgesi’nde, Antalya – Muğla sınırında yer alan Xanthos, yerleşen her uygarlığın inşa ettirdiği yapılarla Likya geleneklerini, Helenistik ve Roma dönemi etkilerini göstermekte ve bu anlamda önemli kültürel değerler arasında sıralanmaktadır. Pek çok tarihi olaya ve savaşlara sahne olan kentten günümüze kaya mezarları, lahit mezarları ve Likya kültürüne özgü dikme mezar anıtları gibi kalıntılar ulaşmıştır. Birçok defa onarılmış olan tiyatro ve Erken Hristiyan Sanatı’na örnek olabilecek kilise görülebilecek eserler arasındadır.