Yemek yapmak kendimi bildim bileli en sevdiğim “aktiviteler” arasında yer alıyor. Çocukluğumda mutfaka sürekli ayak altında dolaşıp, pazar alışverişlerinde bulunmamdan başlayan, farklı bir şehirde yaşamanın ve kendi yemeğini pişirmenin zorunlu olduğu durumlarda çözüm üretmekle devam eden süreçte epeyce ilerlediğimi düşünüyorum. Son bir kaç yıldır da sebze ve meyve ağırlıklı beslenmenin oluşturduğu farkındalıkla süreç çok farklı bir boyut kazanmış oldu elbette. Yerleşik bir algı olan “et olmadan doyulmaz” algısını kırmanın ötesinde bir çok yemek tarifinde yer edinen hayvansal ürünlere alternatif geliştirmek damak tadında da değişiklikler oluşmasına neden oldu. Ancak, en önemli değişiklik yeme ihtiyacı ile ilişkili olarak ortaya çıkan suni ve sağlıksız bir endüstri ile aramda oluşan mesafeydi, artık ne yediğimi biliyordum.

Elbette, bu süreç sebze ve meyveleri de farklı bir şekilde görmemi, “sebzeleri nasıl uzun bir süre bozulmadan uygun şartlarda saklayabilirim?” sorusunu sorup edindiğim bir çok farklı çözüm hayretler içerisinde kalmamı sağladı. Aslında, uzun yıllardır var olan bu yöntemler sayesinde ne kadar yorgun olursanız olun hızlı bir şekilde oldukça sağlıklı yemekler yapmanız da mümkündü ve size oldukça geniş bir oyun alanı sunuyorlardı. Zamanı geldikçe ayrı ayrı bu konulara değineceğim elbette. Övülesi Patates başlıklı yazı ile başlayan seriye bu yazıda mevsiminde sebze ve meyve tüketimiyle devam etmek istiyorum.

Doğal Yetişen/Yetiştirilen Sebzeye ve Meyveye Dair

Sonbahar ve kış aylarında çıkan sebze ve meyvelerin çoğunlukla uzun sürede yetiştiğini ve vücudu ısıttığını, ilkbaharda yetişen sebzelerin çoğunlukla yapraklı sebzeler olduklarını biliyor muydunuz? Peki, yaz aylarında pazarlarda yer edinen sebzelerin oldukça sulu, hafif ve serinletici özellikler gösterdiklerini? Ben bilmiyordum. Bunları bilmek hayatınıza yeni bir anlam katmayabilir, fakat bu farkındalığın vücudunuza katacaklarına oldukça şaşıracağınızdan emin olabilirsiniz. İşin bir de yerli üretime, ata tohumlarına destek sağlanması, sebze ve meyve fiyatları üzerindeki pozitif etkisi, seraların oluşturduğu olumsuz etkilerin azaltılması var ki anlat anlat bitmez…

Günümüzde mevsim fark etmeksizin hemen hemen her meyve ve sebzeyi marketlerde, pazarlarda harika ambalajlar içerisinde, birer tasarım objesi formunda, restoranlarda türlü türlü yemeklerin yer aldığı menüler içerisinde bulmak mümkün. Çocukluğumdan kalma karpuz, muz ve çileğin pazara satılacağı zamanlarda yaşadığım sevinç hala hatırımda. Günümüz çocuklarının meysimsel etkileri bilmeksizin sebze ve meyveleri sürekli yetişen besinler olarak kabullenmeleri ve hatta bu konuda hiçbir farkındalığa sahip olmamalarıysa çok daha ayrı bir durum. Bu durumla birlikte ortaya çıkan bir çok sonuç olacak elbette… Hem de oldukça kötü ve endişe verici sonuçlar… Muğla’da yürürken tanıştığım çiftçilerden, sera sahibi köylülerden, ziraat mühendislerinden duyduklarım, araştırıp öğrendiklerim, konu ile ilgili çalışmalar yürüten kişi ve kurumların düzenledikleri etkinliklerde anlatılanlar ve akademik yayınlarda paylaşılanlar hiç de iç açıcı konular değiller.

Evet, kent bostanları, Buğday Derneği ile başlayan %100 ekolojik pazarlar, DÜRTÜK, BüKoop gibi oluşumlar bir çözüm olabilir. Fakat, bu çalışmaları sekteye uğratan devlet düzenlemeleri, koca bir endüstri ve dev firmalara karşı ne kadar güçlü olabilirler, ne kadar etkili olabilirler kestirmesi güç.

Mevsiminde Beslenmek

Evet, neredeyse her meysim tüm sebze ve meyveler her an elimizin altında. Ancak, en doğrusu meyve ve sebzeleri mevsiminde tüketmek, zamanının dışında kullanmamak. Bunun en önemli nedeni, mevsimi dışında yetiştirilen sebze ve meyvelerin maruz kaldığı ilaçlar. İnsan sağlığı ve doğal yaşama oldukça zarar veren bu ilaçların oluşturduğu, kontrol edilemeyen, önüne geçilemeyen ve tersine çevrilemeyen etkileri de cabası. Sebzeleri doğal ortamlarında ilaçsız/mümkün olan en az müdahale ile yetiştirmek ve sezonlarında tüketmek umut verici bir şekilde, gittikçe popülerleşse de organik adı altında birbirini destekleyen firmalar tarafından dağıtılan sertifikalar ve aracıların üreticilerin belirlediği fiyatların çok üzerinde yaptıkları satışlarla bu ilerlemenin suistimal edildiği de bir gerçek. Unutmayın, ne yerseniz o olursunuz ve besinin raf ömrü ne kadar uzunsa sağlığınıza da o kadar olumsuz etkisi olacaktır. Balkon ya da bahçenizde kendi sebze ve meyvenizi yetiştirmek bir çözüm olabilir ya da yukarıda bahsettiğim gibi doğal üretimi destekleyen oluşumlardan da faydalanabilirsiniz. Böylelikle, mevsimi dışında kullanmak istediğimiz sebze, meyve ve baharatları kurutarak ya da dondurarak saklayabilir, yine istendiğiniz zaman tüketebilirsiniz. Bu nedenle, kendim için tuttuğum takvimi sizlerle paylaşmak istedim. Aşağıdaki takvimde meyve ve sebzelerin hangi mevsimlerde yetiştiğini, hangi aylarda satın alabileceğinizi görebilirsiniz. Böylelikle daha sağlıklı, daha ekonomik ve daha çevreci bir şekilde beslenebilir, genetik müdahalelere uğramış tohumlar yerine daha güçlü ve verimli olan ata tohumlarının yaygınlaşmasına, devlet düzenlemelerinin endüstri devlerine değil, sorumlu oldukları halka hizmet etmesi gerektiğini hatırlatabilirsiniz.

Sebzeler

Sebzelerin günün her saati rahatlıkla tüketilebilebileceğine, çiğ sebzelerin sindiriminin daha kolay olduğuna ve sebzelerin haşlandıkları suyun ayrıca değerlendirilebileceğine dair de bir çok görüş bulunmaktadır.

Meyveler

Meyvelerin yemekten ayrı olarak veya yemekten önce tüketilmelerinin daha etkili olduğu, yemekten hemen sonra yenen meyvenin sindirime uğramadan mayalanıp sirke asidi ve gaz oluşturarak çeşitli rahatsızlıklara neden olabileceği söylenmektedir. Ayrıca, meyvelere şeker, süt, ve tuz eklenmemesi, birkaç farklı çeşit ya da aynı cins olup renkleri farklı olan meyvelerin bir arada yenmemesi de tavsiye edilmektedir.

Yukarıdaki bilgiler anlatılanlar, kişisel gözlemlerim ve deneyim paylaşımları sonucunda edindiklerimden oluşmaktadır. Yeri geldikçe, bilimsel bir şekilde yayınlanan içeriklere ulaştıkça konuya dair bilgileri güncellemeye çalışacağım. En temel gerçek, ekolojik çevre ve insanın bir bütün olduğudur. Bu nedenle, bulunduğunuz bölgede yetişen meyve veya sebze başka ekolojik ortamda yaşayan biri için beklenen faydayı sağlamayabilir ve besinlerin en iyisi, en sağlıklısı taze bir şekilde en yakın bölgeden geleni ve en az müdahaleye uğrayanıdır.

Önerdiğim Yazılar

• Gıda satın alma kılavuzu [1]
• Gıda satın alma kılavuzu [2]
• Sürdürülebilir tarımın önündeki engeller