Fermente Turp yazısında fermantasyona dair yazılara devam etmiş, diğer taraftan da patates ile başlayan ve mevsiminde sebze/meyve tüketimi yazılarına da eklemelerde bulunmuştum. Bu yazıda da turp ile ilgili bilgiler vererek ilgili yazıları genişletmek istiyorum.
Turp Gibi Turp
Turpgiller (Brassicaceae), Brassicales takımına ait bir bitki familyası. Lahana, karnabahar, brüksel lahanası, brokoli, karalahana, sarı şalgam, şalgam, alabaş ve turbu (Raphanus Sativus) kapsar. Bu bitkiler bol miktarda nitrojene ihtiyaç duymaktadırlar. Genelde salatalarda veya yan yemek olarak kullanılan turp oldukça kolay bir şekilde, ayrı ya da diğer bitkilerin etrafında ekilerek yetiştirilebilmektedir. Beyaz ya da mor çiçekler açan kazık köklü bitkiler arasında yer alan, çeşitli renk ve yapıda olan turplar (fındık turbu, kestane turbu, bayır turbu vb.) yuvarlak ya da tombul, hatta bazı durumlarda uzun olarak da yetiştirilebilmektedir. Turbun yapraklarının dahil olduğu üst bölümü geliştikçe alt bölümü yani kökü de kalınlaştırmakta ve bu şekilde büyüme evresini tamamlamaktadır. Bu nedenle, turp bitkisinin büyümesinde yaprakların önemi oldukça büyüktür. Ek bir bilgi, meyve ve sebzelerdeki kırmızı renk ilgili bitkinin likopen (C40H56) gibi besleyici maddeler içerdiğine işaret etmektedir.
Turp, çorbası ve salatası yapılmasının dışında suyu sıkılarak, fermente edilerek de tüketilebilmektedir. Özellikle fermente ve salatalar kullanılan yumruları/kökleri dışında kalan yaprakları çorba olarak oldukça besleyicidir. Bazı yörelerde turp yapraklarıdan sebze yemekleri de yapılmaktadır.
Önerilen Yazı
Turp Yetiştirmek
Bienz (Carrot splitting and second growth in cetral Washington as influenced by spacing, time of side dressing and other cultural practies. Washington Agricultural Experiment Station, 1964), Mack (Increased vegetable crops result from close spaing between plants. As well as Rows. Bett. Wruit Bett. Veg. 62 (5), 1968), Oldenburg (The radish also a prafitable preliminary crop for the Rhineland. Gartenbau Versuchsber. 14, 1975), Bleasdale (The Relationship between the weight of a plant part and total weight as Affected by Plant density . J. Hort. Sci. 42, 1967), Malachowski ve Borna (The effect of spacing on carrot yield. Rocznki wyzszej szkoly Roloiczef W. Poznaniv. 44. Katedra Warzywnictwa. Poznan. Poland., 1969), Urban ( Results of the use of seed in single seed soeing of radisches. Versuche über den Einsats von samenbandern Gartenbauwirtschaft. (4), 1971), Yanazawa (Studies on the allowable range of accuracy in field seeding parameters for daikon radish and Chinese cabbage. Journal of the Japanase Society for hort. Sci. 45 (2), 1976), Lee ve Nichols (Some aspects of seed size and plant spacing on the maturity characteristic saf radish. Acta hort. 72, 1978) tarafından yayınlanan makalelerde yer alan denemeler göstermektedir ki, ekim sıklığı, ekim zamanı ve ekim derinliği turp kalitesinde oldukça büyük etkiler oluşturabilmektedir. Örnek olarak, ekim derinliği arttıkça yuvarlak turp sayısı azalmakta ve uzun turp sayısı çoğalmaktadır. Çünkü bitki toprak yüzüne çıkarken, tohum ekim derinliğine bağlı olarak hipokotil uzaması meydana geldiğinden, yumrunun uzaması ortaya çıkmaktadır. Buna benzer olarak, ekim aralığının sık tutulmasına bağlı olarak sıklık arttıkça yumrular uzunlaşmakta, seyrekleştikçe yumrular yuvarlaklaşmaktadır. Her iki durumun aynı anda söz konusu olduğu durumlarda yumru çok daha uzun bir yapıya sahip olmaktadır.
Turplar, ılık ve serin iklim sebzeleridir. Fazla soğuğu ve fazla sıcağı sevmeyen bu bitkiler için ortalama 14-16°C uygun olan ısı aralığıdır. Sıcaklık yükseldikçe turplar çabuk koflaşmakta, tadı acılaşmaktadır. Ek olarak, turp bitkilerinin kimi zaman, genç devrelerinde, düşük sıcaklıkta kaldıklarında küçük bir yumru meydana getirmekte oldukları ve hemen çiçeklenmeye başladıkları da gözlemlenmektedir.
Ülkemizdeki Turp Çeşitleri
Çeşitli renk, şekil ve büyüklükteki yıllık ve iki yıllık kültür sebzelerinden olan turplar ülkemizde fındık turp (ay turpu), kestane turpu ve bayır turpu olarak üçe ayrılmaktadırlar. Fındık turpları yıllık, kestane ve bayır turpları ise 2 yıllık sebzelerdir.
Fındık Turp
Yuvarlak, hafif basık, topaç şekilli, kırmızı, beyaz veya yarı yarıya kırmızı-beyaz renklerde, değişik iriliklerde olan küçük turplardır.
Bayır Turpu
Yuvarlak, hafif uzun şekilli, kabuk ve et rengi beyaz veya sarımsı olan yazlık turplardır.
Kestane Turpu
Yuvarlak, basık veya dip kısmı hafif sivrice olmak üzere değişik şekillerde yetiştirilebilmektedir. Kabuğu siyah, eti beyaz kışlık çeşitlerdir. 1.5 metreye kadar uzayabilen bayır turpları özellikle uzak doğu ülkelerinde sıklıkla tüketilmektedir. Bayır turplarının kestane turplarından daha fazla hardal yağı içerdiği bilinmektedir. Yine turpları uzun olanlarda hardal yağı içeriği yuvarlak olanlara göre daha fazladır. Diğer turp çeşitleri için yaz ve kış turpları listesine göz atabilirsiniz.
Mevsimlere Göre Turp Ekim ve Dikimi
| İlkbahar | Yaz | Sonbahar | Kış |
|---|---|---|---|
| Ekim/Hasat | Ekim/Hasat | Ekim/Hasat | Hasat |
Yaz turpları ilkbaharın başından itibaren, toprak ısınır ısınmaz ekilebilir. Kış turpunu yaz ortasında veya sonunda ekmek daha uygun olacaktır. Aksi durumda, erken ekilen turplar tohuma kalkacaklardır.
| Yaz Turpları | Kış Turpları |
|---|---|
|
|
Likopen Nedir?
Likopen, sebze ve meyvelerde doğal alarak bulunan karoten familyasına ait bir pigmenttir. Vücudumuz tarafından üretilemeyen Likopen çeşitli besinler sayesinde edinilmektedir.
Karoten Nedir?
Karoten, fotosentez için önemli bir fotosentetik pigmenttir. Soğurduğu ışığı klorofile aktararak fotosenteze katkı sağlar. Karaciğerde depolanıp gerekli olduğu zaman A vitaminine dönüşebildiğinden bir provitamin sayılmaktadır.
Provitamin Nedir?
Vücuda dışarıdan alınan, çeşitli işlemlerden sonra vitamin haline dönüştürülen maddedir.
