Kara, deniz ve hava ulaşımında sıklıkla kullanılan terimlerin ardından konuyu biraz daha genişleterek yön tayini ile ilgili de bir kaç terimden bahsetmek istiyorum. Bunlardan ilki yazıların da devamına uygun olarak nirengi noktası.
Nirengi Noktası Nedir?
TDK’ya göre belli sayıda noktanın konumunu kesin olarak tespit edebilmek için, bu noktaları tepe olarak kabul ederek bir alanı haritasını çıkarmak için üçgenlere bölme işi nirengi (veya üçgenleme) olarak adlandırılmakta. Bu sayede üçgenler vasıtasıyla bilinmeyen bir uzunluk, yükseklik veya koordinatları bulmak mümkün hale gelmektedir.
Nirengi noktası ise nireginin tanımında da bulunan üçgenleri tepe noktası olarak ifade edilmekte. Denizcilikte ise gemicilerin seyir için kullandığı doğal yön noktası (başlangıç ve hareket yeri) da nrengi noktası olarak belirtilmekte.
Arazide sabit olarak belirlenen nirengi noktaları uzak mesafeden görünebilecek şekilde üretilen beton kazıklar, kesme taşlar, ağaç kuleler şeklinde olabilir. Kimi durumda minare ve çan direği gibi sabit yapıtların uç noktalarından yararlanılır. Örneğin, sahil ile gemi (nirengi) arasındaki α ve β açıları ölçülerek geminin sahile olan uzaklığı hesaplanabilir. Ayrıca bu hesaplama işleminde teknolojiden de sıklıkla faydalanılmaktadır. Örneğin, bir taşıtın konumu birden fazla radyo istasyonu tarafından alınan sinyallerin oluşturduğu üçgen vasıtasıyla oldukça hassas olarak tespit edilebilir.
Nirengi Kanavası
Kanava, arazide yeni tesis edilen noktaların birbirine olan konumlarının, yükseklik ve koordinat çıkış planlarının belirlendiği ölçekli çizim olarak açıklanabilir ve haritacılıkta sıklıkla kullanılan bir terimdir. Kanava, nirengi kanavası, poligon kanavası, nivelman kanavası olmak üzere üç gruba ayrılır. Nirengi kanavası nirengi noktalarının numarası, derecesi, adedi, hesap sırası ve gözlem doğrultularını belirtmek için düzenlenmiş, özel işaretlerine uygun ve ölçekli çizimler olarak açıklanabilir. Çizimde, ana nirengi şebekesi kalın çizgilerle; baz, çift çizgi ile; kestirme noktaları ince çizgi ile çizilir. Nirengi şebekeleri birbirlerini gören ve birbirlerine üçgen şeklinde bağlı olan noktalardan oluşur. Bu sayede hesaplama işlemleri gerçekleştirilebilir. Bu hesaplama işleminin yapılabilmesi için en az bir kenarının ve iki açısının ölçülmesi gerekir. Fakat, hesaplama hassasiyetini artırmak için şebekenin bütün açıları çoğu zaman iki kenarı baz alınarak ölçülür.
Peki, bu bilgileri doğada nasıl kullanırız?
Bir faaliyetinde seyir sürecini katılımcı sayısı önemli olmaksızın rota üzerinde değişik / belirgin bir nokta seçilerek işaretleyerek güvenli bir şekilde sürdürebilirsiniz. Örneğin, yüksek bir noktadaki belirgin bir kaya, yukarıda da bahsettiğim gibi bir minare ve benzeri bir nokta işaretlenebilir. Birkaç kişilik faaliyetlerde ise bu işaretlenen nokta sesli olarak dile getirilebilir. Örneğin, rota üzerinde farklılık barındıran bir ağaç görüldüğünde ağaçla ilgili bir söz (ağacın boyu, türü, üzerindeki bir işaret ve benzeri) kalıcı bir işaret olacaktır ve herkesin aklında kalacaktır. Bu sayede, yön kaybı durumunda ağaç ile ilgili dile getirilen ayrıştırıcı ifade sayesinde herkes bahsedilen noktayı anımsayacaktır.
Kaynakça nedir?
- Nirengi, Wikipedia.
- T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Harita-Tapu-Kadastro, Harita Çizim Uygulamaları, Ankara, 2012