Endemik alanlar, ekoloji ve permakültür ile ilgili yazılarda, yürüyüş, bisiklet ve tırmanış faaliyetlere dair anlatılarda pek çok kez ifade edilen yeryüzü şekillerine (landform) dair bir ön yazı yayınlamanın zamanı geldi. Öncelikli olarak, pek çok farklı durum içerisinde de aslında hayatımızın parçası olan tepe ve dağlardan bahsedeceğim. Ancak, tepelerle karışması muhtemel olan höyük için de ayrıca bir açıklama düşeceğim. Bu yazının ardından dağların oluşumları, Türkiye’deki dağlar ve Türkiye’deki höyükler hakkında daha kapsamlı yazılarla devam edeceğim.
Tepe Nedir?
Gündelik hayat içerisinde sıklıkla yer bulan tepeler zirvesi olan, yüksekliği bir kaç yüz metreyi geçmeyen (genellikle 0-500m aralığında ifade edilirler), çoğu kez tek başlarına bulunan ve yamaçları yatık yer biçimine sahip coğrafi oluşumlardan biridir1. Bir kaç küçük yükseltiye de kimi yörelerde rastlamak mümkündür.
Özellikle Yeditepe İstanbul söylemi ile kent hayatına dahil olan tepeler daha geniş ve çıplak alanlarda belirgin bir görüntüye kavuşurlar. Bunun yanı sıra heme her şehirde Şahin Tepesi, Akbaba Tepesi, Ayazlı Tepe gibi isimler altında şehir merkezini gören bir tepe mevcuttur. Diğer ünlü tepelerden bazıları Çatal Hüyük, Ballıkaya Tepesi ‘dir. İstanbul’un şiirlere, sözlere ilişmiş yedi tepesi ise Sarayburnu Tepesi, Nuruosmaniye Tepesi, Beyazıt Tepesi, Fatih Tepesi, Yavuz Selim Tepesi, Edirnekapı Tepesi, Kocamustafapaşa Tepesi‘dir ve bahsi geçen bu tepeler Suriçi İstanbul (Konstantinapolis/Konstantiniyye) sınırları içerisinde kalmaktadırlar. Sıklıkla yapılan hata, bu tepeleri Gayrettepe, Esentepe, Kuştepe, Seyrantepe, Gültepe, Fikirtepe, Çamlıca Tepesi olarak saymaktır.
Dağ Nedir?
Yüksek tepeler olarak da nitelendirilen dağlar çevrelerinden 500 metre ve üzeri yükseklikte zirveleri bulunan kaya kütleleri/topoğrafik çıkıntılardır2. Genç dağların zirveleri çoğu zaman sivri ve yamaçları sarptır. Yaşlı dağlar ise daha yassı veya düz zirvelere ve hafifi eğimli yamaçlara (dağın herhangi bir yanı) sahiptirler. Dağlar bulundukları bölgelerde tek ya da sıradağlar/zincirler/dağ kütleleri halinde bulunurlar.
Zincir, sıradağ ve kütlelerin bir araya gelmesinden dağ sistemleri oluşurlar. Yapılan incelemeler sonucunda dağların meydana gelme biçimleri şu şekilde belirtilmektedir; kıvrılma, kırılma, aşınma ve yanardağ. Dünya’nın en yüksek dağı 8.842 metre ile Himalayalarda bulunan Everst Dağı (Tibetçe: Çomolungma, Nepali: Çonnolugma Sagramata)’dır. Türkiye’nin ise en yüksek dağı 5.137 metre ile Ağrı Dağı‘dır.
Kaynakça nedir?
- Hill, Encyclopedia Britannica Son Erişim: 6 Temmuz 2018
- Mountains, Encyclopedia Britannica Son Erişim: 6 Temmuz 2018